كم خونی یعنی كاهش تعداد گلبول های قرمز خون كه علل متفاوتی هم دارد. اما مهمترین آنها كمبود آهن در بدن است. مهمترین راه تشخیص كم خونی دادن آزمایش خون است، اما این مشكل علائمی هم دارد كه در مطلب زیر به آنها پرداخته ایم. ضمناً در ادامه به راه های غلبه بر كم خونی نیز اشاره كرده ایم كه امیدواریم از آنها بهره بگیرید.
كم خونی چیست؟
كم خونی به كاهش هموگلوبین خون از مقدار طبیعی گفته می شود. این حالت بر اثر برخی بیماری ها، مصرف غذهای تصفیه شده و سوءتغذیه حاصل می شود. كم خونی از شایع ترین بیماری هایی است كه انسان به آن مبتلا می شود. گلبول های قرمز وظیفه حمل اكسیژن را به بافت ها برعهده دارد. حدود صد میلیون گلبول قرمز در روز ساخته می شود كه برای تولیدشان به پروتئین، آهن، ویتامین ب ۱۲، ویتامین C و اسید نولیك نیاز است و اصلی ترین مواد برای تولید هموگلوبین كه ماده قرمز خون است پروتئین و آهن است. گلبول قرمز به طور متوسط ۱۲۰ روز در خون زندگی می كند و سپس تخریب می شود.
علت كم خونی :
كاهش تولید گلبول های قرمز در مغز استخوان ناشی از نقض در مغز استخوان یا كاهش آهن، ویتامین ها و پروتئین در خون است كه از جمله عوامل و علت های كم خونی هستند. از دست دادن شدید گلبول های قرمز بر اثر آسیب و خونریزی از دیگر علل است. در كنار این علل می توان از كاهش شیره معده و اسید هیدروكلریك كه برای هضم و جذب آهن و پروتئین ها مورد نیاز هستند نام برد. فشارهای روانی، اضطراب و ناراحتی نیز با اختلال در ترشح اسیدهیدروكلریك می تواند به كم خونی منجر شود.
انگل ها و كرم های روده ای نیز از علل كم خونی است، كرم قلابدار، نماتود و كرم های پهن مانند كرم كدو از این كرم ها هستند، از علائم انگل ها و كرم های روده ای می توان به خارش مقعدف بی قراری در طول شب، كابوس دیدن، اسهال، هوای بازدمی بدبو و تمایل دائمی به مصرف غذا اشاره كرد. مصرف سیر و هویج خام خرد شده در كنار درمان دارویی برای مقابله با كرم ها و انگل ها توصیه می شود.
علائم كم خونی :
بیماران مبتلا به كم خونی معمولاً از ضعف، خستگی، كاهش انرژی و گیجی شكایت دارند، چشمان گودافتاده، زیر چشم سیاه رنگ، خستگی، كاهش حافظه و یادگیری، ایجاد تنگی نفس در فعالیت های سبك، سردرد، تاخیر در ترمیم زخم، تپش قلب و افسردگی از سایر علائم كم خونی است. در كم خونی ممكن است پوست و غشاهای مخاطی كم رنگ شده، ناخن ها شكننده شود و گوشه دهان هم زخم شود.
تغذیه درمانی :
تغذیه نقش مهم و اساسی در درمان كم خونی دارد. مصرف غذاهای تصفیه شده مانند شكر سفید، نان سفید، برنج بدون سبوس، قند و چای باعث محروم كردن بدن از آهن و ویتامین های گرون «ب» می شود، بهتر است آهن از راه منابع طبیعی تامین شود.
ـ رژیم غذایی مصرفی باید قلیایی باشد.
ـ تاكید بر استفاده از سبزیجات و میوه جات خام غنی از آهن است، سبزیجات غنی از آهن شامل: اسفناج، پیازچه، كدو، هویج، ترب، تربچه، چغندر، كرفس، گوجه فرنگی و سیب زمینی است، میوه های غنی از آهن شامل: موز، سیب، انگور سیاه، زردآلو، آلو، كشمش و توت فرنگی است.
ـ موز علاوه بر آهن اسیدنولیك و ویتامین «ب ـ۱۲» نیز دارد؛ بنابراین به عنوان یك ماده غذایی مناسب در درمان كم خونی مطرح است.
ـ رژیم غذایی بیمار باید حاوی پروتئین كافی باشد، برای تامین پروتئین با كیفیت بالا می توان از شیر، پنیر، گوشت قرمز، گوشت مرغ و تخم مرغ استفاده كرد.
ـ مصرف ویتامین «ب ـ۱۲» در درمان و پیشگیری از كم خونی مفید است، این ویتامین در پروتئین های حیوانی و خصوصاً جگر و قلوه یافت می شود.
ـ رژیم غذایی حاوی مقادیر مناسبی از گوشت معمولاً با مقادیر بالای هموگلوبین و افزایش تعدد گلبول های قرمز همراه است ولی مصرف گوشت به مقدار زیاد می تواند خطرناك باشد.
ـ لبنیات مانند شیر و پنیر به میزان نیم لیتر در روز، تخم مرغ، بادام زمینی، سویا و گندم كامل از منابع ویتامین «ب ـ۱۲» است كه می تواند جایگزین مصرف مقادیر زیاد گوشت شود.
ـ مصرف مقادیر زیاد ویتامین «ث» برای جذب آهن ضروری است، برای تامین این مقادیر از ویتامین «ث» مصرف حداقل دو وعده مركبات و سایر مواد غذایی سرشار از ویتامین «ث» در روز توصیه شده است.
ـ چغندر و آب چغندر برای درمان كم خونی بسیار مناسب است، آب چغندر حاوی پتاسیم، فسفر، كلسیم، سولفور، ید، آهن، مس، كربوهیدرات، مقادیر كمی پروتئین، ویتامین «ب ـ۱»، «ب ـ۲»، «ب ـ۳»، «ب ـ۶» و ویتامین «ث» است. آب چغندر باعث بهبود عملكرد گلبول های قرمز خون شده و اكسیژن رسانی بافت ها را بهبود می بخشد.
ـ بیمار باید در ابتدای رژیم آب میوه جات تازه به مدت پنج روز استفاده كند، آب میوه جات باید در ۳ وعده روزانه و با فواصل پنج ساعت مصرف شود.
ـ نوشیدن ۸ تا ۱۰ لیوان آب در طول روز سفارش شده است.
ـ مصرف تركیب سیب قرمز رنده شده، عرق بیدمشك و عسل اثر بسیار مفیدی دارد.
ـ از بین سایر مواد غذایی می توان به گندم كامل، برنج قهوه ای، جو كامل، لوبیا، سویا، تخم آفتابگردان، كشك كه با حاوی بودن مقادیر زیادی آهن و ویتامین «ب ـ۱۲» بسیار سودمند هستند، اشاره كرد.
ـ مصرف عسل بسیار مفید است. عسل علاوه بر آهن، سرشار از مس نیز است كه در جذب آهن تاثیر بسزایی دارد.
ـ بیمار تا حد ممكن باید از مصرف شكر سفید، قند، آرد سفید و محصولات آن، چای، قهوه، غذاهای تصفیه شده، نوشابه، غذاهای سرخ شده و نانی كه خمیرش خوب عمل نیامده باشد مانند بربری و لواش پرهیز كند.
سایر اقدامات در درمان كم خونی:
ـ استفاده از حمام آب سرد یك یا دو بار در روز و شستشوی شكم با آب سرد به صورت روزانه و كمپرس آب سرد سفارش می شود.
ـ استفاده از ماساژ بدن برای یك بار در هفته بسیار مفید است.
ـ پیاده روی سریع، انجام حركات ورزشی هوازی مثل شنا و دوچرخه سواری، انجام حركات یوگا، تنفس عمیق در هوای پاك و حمام آفتاب به اندازه كم در این بیاری جایگاه خاصی دارند.
ـ استراحت كافی و خواب عمیق برای بیماری ضروری است.
ـ استفاده از بادكش روی كتف، یا سایر استخوان های پهن بدن برای تحریك خون سازی در این استخوان ها بسیار مفید است.
نمونه برنامه غذایی برای درمان كم خونی:
قبل از صبحانه: ۲۵ عدد كشمش یا مویز
صبحانه: ۳۰ گرم (یك قوطی كبریت) پنیر كم چربی+ نان گندم یا جو كامل به اندازه ۲ كف دست+ ۱ عدد گردو+ یك لیوان شیر كم چربی شیرین شده با عسل
میان وعده یك: یك لیوان آب میوه تازه
ناهار: ۷ قاشق برنج كامل+ ۶۰ گرم (۲ قوطی كبریت) گوشت قرمز یا مرغ به صورت كبابی یا آبپز+ یك كاسه ماست+ سبزی خوردن تازه
میان وعده ۲: یك لیوان آب میوه یا سبزیجات تازه
شام: یك عدد تخم مرغ+ یك بشقاب سالاد سبزیجات تازه+ جوانه گندم یا لوبیا به همراه آب لیمو و روغن زیتون.
كم خونی چیست؟
كم خونی به كاهش هموگلوبین خون از مقدار طبیعی گفته می شود. این حالت بر اثر برخی بیماری ها، مصرف غذهای تصفیه شده و سوءتغذیه حاصل می شود. كم خونی از شایع ترین بیماری هایی است كه انسان به آن مبتلا می شود. گلبول های قرمز وظیفه حمل اكسیژن را به بافت ها برعهده دارد. حدود صد میلیون گلبول قرمز در روز ساخته می شود كه برای تولیدشان به پروتئین، آهن، ویتامین ب ۱۲، ویتامین C و اسید نولیك نیاز است و اصلی ترین مواد برای تولید هموگلوبین كه ماده قرمز خون است پروتئین و آهن است. گلبول قرمز به طور متوسط ۱۲۰ روز در خون زندگی می كند و سپس تخریب می شود.
علت كم خونی :
كاهش تولید گلبول های قرمز در مغز استخوان ناشی از نقض در مغز استخوان یا كاهش آهن، ویتامین ها و پروتئین در خون است كه از جمله عوامل و علت های كم خونی هستند. از دست دادن شدید گلبول های قرمز بر اثر آسیب و خونریزی از دیگر علل است. در كنار این علل می توان از كاهش شیره معده و اسید هیدروكلریك كه برای هضم و جذب آهن و پروتئین ها مورد نیاز هستند نام برد. فشارهای روانی، اضطراب و ناراحتی نیز با اختلال در ترشح اسیدهیدروكلریك می تواند به كم خونی منجر شود.
انگل ها و كرم های روده ای نیز از علل كم خونی است، كرم قلابدار، نماتود و كرم های پهن مانند كرم كدو از این كرم ها هستند، از علائم انگل ها و كرم های روده ای می توان به خارش مقعدف بی قراری در طول شب، كابوس دیدن، اسهال، هوای بازدمی بدبو و تمایل دائمی به مصرف غذا اشاره كرد. مصرف سیر و هویج خام خرد شده در كنار درمان دارویی برای مقابله با كرم ها و انگل ها توصیه می شود.
علائم كم خونی :
بیماران مبتلا به كم خونی معمولاً از ضعف، خستگی، كاهش انرژی و گیجی شكایت دارند، چشمان گودافتاده، زیر چشم سیاه رنگ، خستگی، كاهش حافظه و یادگیری، ایجاد تنگی نفس در فعالیت های سبك، سردرد، تاخیر در ترمیم زخم، تپش قلب و افسردگی از سایر علائم كم خونی است. در كم خونی ممكن است پوست و غشاهای مخاطی كم رنگ شده، ناخن ها شكننده شود و گوشه دهان هم زخم شود.
تغذیه درمانی :
تغذیه نقش مهم و اساسی در درمان كم خونی دارد. مصرف غذاهای تصفیه شده مانند شكر سفید، نان سفید، برنج بدون سبوس، قند و چای باعث محروم كردن بدن از آهن و ویتامین های گرون «ب» می شود، بهتر است آهن از راه منابع طبیعی تامین شود.
ـ رژیم غذایی مصرفی باید قلیایی باشد.
ـ تاكید بر استفاده از سبزیجات و میوه جات خام غنی از آهن است، سبزیجات غنی از آهن شامل: اسفناج، پیازچه، كدو، هویج، ترب، تربچه، چغندر، كرفس، گوجه فرنگی و سیب زمینی است، میوه های غنی از آهن شامل: موز، سیب، انگور سیاه، زردآلو، آلو، كشمش و توت فرنگی است.
ـ موز علاوه بر آهن اسیدنولیك و ویتامین «ب ـ۱۲» نیز دارد؛ بنابراین به عنوان یك ماده غذایی مناسب در درمان كم خونی مطرح است.
ـ رژیم غذایی بیمار باید حاوی پروتئین كافی باشد، برای تامین پروتئین با كیفیت بالا می توان از شیر، پنیر، گوشت قرمز، گوشت مرغ و تخم مرغ استفاده كرد.
ـ مصرف ویتامین «ب ـ۱۲» در درمان و پیشگیری از كم خونی مفید است، این ویتامین در پروتئین های حیوانی و خصوصاً جگر و قلوه یافت می شود.
ـ رژیم غذایی حاوی مقادیر مناسبی از گوشت معمولاً با مقادیر بالای هموگلوبین و افزایش تعدد گلبول های قرمز همراه است ولی مصرف گوشت به مقدار زیاد می تواند خطرناك باشد.
ـ لبنیات مانند شیر و پنیر به میزان نیم لیتر در روز، تخم مرغ، بادام زمینی، سویا و گندم كامل از منابع ویتامین «ب ـ۱۲» است كه می تواند جایگزین مصرف مقادیر زیاد گوشت شود.
ـ مصرف مقادیر زیاد ویتامین «ث» برای جذب آهن ضروری است، برای تامین این مقادیر از ویتامین «ث» مصرف حداقل دو وعده مركبات و سایر مواد غذایی سرشار از ویتامین «ث» در روز توصیه شده است.
ـ چغندر و آب چغندر برای درمان كم خونی بسیار مناسب است، آب چغندر حاوی پتاسیم، فسفر، كلسیم، سولفور، ید، آهن، مس، كربوهیدرات، مقادیر كمی پروتئین، ویتامین «ب ـ۱»، «ب ـ۲»، «ب ـ۳»، «ب ـ۶» و ویتامین «ث» است. آب چغندر باعث بهبود عملكرد گلبول های قرمز خون شده و اكسیژن رسانی بافت ها را بهبود می بخشد.
ـ بیمار باید در ابتدای رژیم آب میوه جات تازه به مدت پنج روز استفاده كند، آب میوه جات باید در ۳ وعده روزانه و با فواصل پنج ساعت مصرف شود.
ـ نوشیدن ۸ تا ۱۰ لیوان آب در طول روز سفارش شده است.
ـ مصرف تركیب سیب قرمز رنده شده، عرق بیدمشك و عسل اثر بسیار مفیدی دارد.
ـ از بین سایر مواد غذایی می توان به گندم كامل، برنج قهوه ای، جو كامل، لوبیا، سویا، تخم آفتابگردان، كشك كه با حاوی بودن مقادیر زیادی آهن و ویتامین «ب ـ۱۲» بسیار سودمند هستند، اشاره كرد.
ـ مصرف عسل بسیار مفید است. عسل علاوه بر آهن، سرشار از مس نیز است كه در جذب آهن تاثیر بسزایی دارد.
ـ بیمار تا حد ممكن باید از مصرف شكر سفید، قند، آرد سفید و محصولات آن، چای، قهوه، غذاهای تصفیه شده، نوشابه، غذاهای سرخ شده و نانی كه خمیرش خوب عمل نیامده باشد مانند بربری و لواش پرهیز كند.
سایر اقدامات در درمان كم خونی:
ـ استفاده از حمام آب سرد یك یا دو بار در روز و شستشوی شكم با آب سرد به صورت روزانه و كمپرس آب سرد سفارش می شود.
ـ استفاده از ماساژ بدن برای یك بار در هفته بسیار مفید است.
ـ پیاده روی سریع، انجام حركات ورزشی هوازی مثل شنا و دوچرخه سواری، انجام حركات یوگا، تنفس عمیق در هوای پاك و حمام آفتاب به اندازه كم در این بیاری جایگاه خاصی دارند.
ـ استراحت كافی و خواب عمیق برای بیماری ضروری است.
ـ استفاده از بادكش روی كتف، یا سایر استخوان های پهن بدن برای تحریك خون سازی در این استخوان ها بسیار مفید است.
نمونه برنامه غذایی برای درمان كم خونی:
قبل از صبحانه: ۲۵ عدد كشمش یا مویز
صبحانه: ۳۰ گرم (یك قوطی كبریت) پنیر كم چربی+ نان گندم یا جو كامل به اندازه ۲ كف دست+ ۱ عدد گردو+ یك لیوان شیر كم چربی شیرین شده با عسل
میان وعده یك: یك لیوان آب میوه تازه
ناهار: ۷ قاشق برنج كامل+ ۶۰ گرم (۲ قوطی كبریت) گوشت قرمز یا مرغ به صورت كبابی یا آبپز+ یك كاسه ماست+ سبزی خوردن تازه
میان وعده ۲: یك لیوان آب میوه یا سبزیجات تازه
شام: یك عدد تخم مرغ+ یك بشقاب سالاد سبزیجات تازه+ جوانه گندم یا لوبیا به همراه آب لیمو و روغن زیتون.